Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) έχει ανακηρύξει τη 27η Ιανουαρίου, ως τη Διεθνή Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος από το ναζιστικό καθεστώς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 27 Ιανουαρίου του 1945 ο Κόκκινος Στρατός απελευθερώνει το Άουσβιτς. Το σπουδαίο αυτό γεγονός τράβηξε το πέπλο για να αποκαλύψει στην ολότητά του το πιο συστηματικό, μεθοδευμένο, μαζικό έγκλημα που διαπράχθηκε στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας, το έγκλημα των εγκλημάτων, το Ολοκαύτωμα των έξι εκατομμυρίων Εβραίων (καθώς και η εξόντωση πεντακοσίων χιλιάδων Ρομά και Σίντι, αλλά και εκατοντάδων χιλιάδων ανάπηρων, ομοφυλόφιλων, σοσιαλιστών, αναρχικών, κομμουνιστών και άλλων επονομαζόμενων “αντικοινωνικών στοιχείων”). Ήταν μια από τις τελευταίες πράξεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά όσα έφερε στην επιφάνεια αποτελούν ακόμη και σήμερα τη μεγαλύτερη απόδειξη ότι η θηριωδία των ναζί και των συνεργατών τους είναι κάτι που, πάση θυσία, δεν πρέπει ποτέ να επαναληφθεί. Και για να μην επαναληφθεί οφείλει, πρωτίστως, ποτέ να μην ξεχαστεί. Η 27η Γενάρη, λοιπόν, είναι η Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα εκατομμύρια θύματα του Ολοκαυτώματος.

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΟΒΛΗΘΟΥΝ :

1) «KAPO» του Τζίλλο Ποντεκόρβο (1960) 118’
2) «Ιάκωβος ο Ψεύτης» του Φράνκ Μπάιερ (1974) 108’
3) «Νύχτα και Καταχνιά» του Αλέν Ρενέ (1956) 32’

«Οι οπαδοί του ναζισμού έχασαν τον πόλεμο, ο ναζισμός όμως επέζησε. Κυρίως γιατί αιώνιες κοινωνικές πληγές αφέθηκαν αθεράπευτες. Ο Αδόλφος Χίτλερ ήταν το διαμόρφωμα δεκάδων χιλιάδων αφανών χιτλερίσκων διάσπαρτων σε μεγάλες και μικρές πόλεις, σε χώρους εργασίας, σε γειτονιές, σε συντροφιές, σε οικογένειες. Και ο ναζισμός δεν ήταν ιδέα ενός και μόνου διεστραμμένου εγκεφάλου. Ήταν η συμπύκνωση της νοσηρής πολιτικής αντίληψης εκατοντάδων χιλιάδων ατόμων, φορέων του μικροβίου του ρατσισμού, του εθνικισμού, της μισαλλοδοξίας, της τελικής λύσης όλων των προβλημάτων με τη βία, τη φωτιά και το τσεκούρι. Ο ναζισμός δεν άρχισε με τον Χίτλερ, γι’ αυτό και δεν τον πήρε μαζί του, δεν εμφανίστηκε μόνο στη Γερμανία, γι’ αυτό και δεν επανεμφανίζεται μόνο εκεί. Οι μεγάλοι πόλεμοι δεν αρχίζουν στα πεδία των μαχών, ούτε οι ολέθριες πολιτικές ιδεολογίες ξεκινούν από μαζικές συγκεντρώσεις σε πλατείες. Αρχίζουν ανύποπτα στους χώρους της καθημερινής μας ζωής, ξεκινούν ακόμη και μέσα απ’ το ίδιο μας το σπίτι. Εκεί φωλιάζουν όλα. Γι’ αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους, μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό ποτέ πια».

Κείμενο του Ανδρέα Ζενεδάκη δημοσιεύθηκε στον «Ημεροδρόμο» στις 27 Ιανουαρίου 2017

«Οι Γερμανοί, από τον Νοέμβρη του 1944, προετοιμάζονται να αποχωρήσουν, μη μπορώντας να σταματήσουν την επέλαση του Κόκκινου Στρατού. Άρχισαν να γκρεμίζουν τα κτίρια – μάρτυρες των φρικαλεοτήτων τους. Τα κρεματόρια και οι τέσσερις θάλαμοι αερίων ισοπεδώθηκαν. Οι αποτεφρωτήρες αποσυναρμολογήθηκαν και ετοιμάστηκαν να μεταφερθούν στο άλλο στρατόπεδο συγκέντρωσης, το Μαουτχάουζεν, το οποίο πίστευαν οι Γερμανοί ότι δεν θα έπεφτε στα χέρια των Συμμάχων.

Μέχρι τις 18 Γενάρη, οι Γερμανοί εκκένωσαν τα στρατόπεδα του Αουσβιτς, καθώς οι σοβιετικές δυνάμεις πλησίαζαν το συγκρότημα του Αουσβιτς, οδηγώντας σε πορείες θανάτου, μέσα στα χιόνια, περίπου 60.000 εξαθλιωμένους κρατούμενους, με κατεύθυνση το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν στην πόλη Μπέργκεν, και την πόλη Βότζισλαβ Σλάσκιστο δυτικό τμήμα της Άνω Σιλεσίας, όπου φόρτωναν όσους είχαν επιζήσει, σε τρένα για τα άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία. Τα SS πυροβολούσαν όποιον έμενε πίσω ή δεν είχε τις δυνάμεις να συνεχίσουν. Περισσότεροι από 15.000 κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους σε αυτές τις πορείες θανάτου από το Αουσβιτς.

Δυο μέρες μετά, στις 20 Γενάρη, οι Γερμανοί επιστρέφουν στο συγκρότημα Αουσβιτς-Μπιρκενάου και ανατίναξαν τα δυο τελευταία κρεματόρια, στην προσπάθειά τους να εξαφανίσουν τα ίχνη των αποτρόπαιων πράξεών τους από τους Σοβιετικούς.

Σοβιετικοί στρατιώτες απελευθερώνουν τις κρατούμενες στο στρατόπεδο του Αουσβιτς. Οι γυναίκες της φωτογραφίας είναι πολιτικές κρατούμενες, κομμουνίστριες από τη Σοβιετική Ενωση, όπως δείχνουν τα σήματα που φορούν στο πέτο.

Το Σάββατο 27 Γενάρη 1945, οι στρατιώτες της 60ής Στρατιάς του 1ου Ουκρανικού Μετώπου του Κόκκινου Στρατού μπαίνει απελευθερωτής στο Αουσβιτς, όπου βρίσκει περισσότερους από 7.000 παρατημένους κρατούμενους, σε τρισάθλια κατάσταση, τους οποίους παράτησαν οι Ναζί γιατί δεν θα μπορούσαν έτσι κι αλλιώς να ακολουθήσουν την πορεία θανάτου.

Αουσβιτς. 27 Γενάρη 1945. Οι πρώτοι κρατούμενοι που απελευθερώνονται

Εκείνο το πρωινό οι σοβιετικοί στρατιώτες του 322ου τμήματος πεζικού της 60ης Στρατιάς, με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη του Κόκκινου Στρατού Πάβελ Κουρότσκιν, μπήκαν στο πρώτο στρατόπεδο, το Αουσβιτς Ι, όπου αντίκρισαν τις πρώτες εικόνες της φρίκης του Αουσβιτς στα πρόσωπα των 1200 επιζώντων του στρατοπέδου.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας έμπαιναν στο Αουσβιτς ΙΙ, το περίφημο στρατόπεδο Μπίκερναου, όπου βρήκαν 5.800 επιζώντες, ανάμεσά τους 611 παιδιά.

Από τους επιζώντες του Αουσβιτς ακούστηκαν οι πρώτες διηγήσεις για τα τερατώδη εγκλήματα των ναζί που είχαν διαπραχθεί στο Αουσβιτς από τους Γερμανούς φασίστες.

Ένας Σοβιετικός γιατρός εξετάζει έναν επιζώντα του Άουσβιτς

Από τα πάνω από 6 εκατομμύρια ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στα απάνθρωπα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν δημιουργήσει οι Γερμανοί φασίστες, πάνω από 1,3 εκατομμύριο εξοντώθηκαν στο Αουσβιτς. 900.000 επιλέχτηκαν και εκτελέστηκαν με διάφορους τρόπους, θανατώθηκαν με δηλητηριώδη αέρια σε ειδικούς θαλάμους αερίων, απαγχονίστηκαν, πυροβολήθηκαν, έγιναν πειραματόζωα για την εξακρίβωση της αντοχής των ανθρώπων σε διάφορα δηλητήρια, πυροβολήθηκαν. Πάνω από 200.000 πέθαναν από ασθένειες, υποσιτισμό και βαρύτατες κακοποιήσεις και ιατρικά πειράματα.

Ένα λόφος από γυαλιά, τα οποία ανήκαν σε ανθρώπους που έκλεισαν στο Άουσβιτς και οδηγήθηκαν στους θαλάμους αερίων.

Από αυτούς περίπου 1.100.000 ήταν Εβραίοι ήταν κρατούμενοι. Τους είχαν κρεμάσει διακριτικό ένα κίτρινο εξάκτινο αστέρι στο πέτο. Ανάμεσά τους 55.000 Έλληνες Εβραίοι.

Οι πολιτικοί κρατούμενοι, περίπου 160.000, φορούσαν διακριτικό ένα κόκκινο τρίγωνο.

Οι Πολωνοί, περίπου 140.000, είχαν ένα «Ρ» πάνω στο κόκκινο τρίγωνο.

Οι Αθίγγανοι και οι «κοινωνικά απροσάρμοστοι», ανάμεσά τους και μερικές πόρνες, περίπου 25.000 άτομα, με διακριτικό στο πέτο ένα μαύρο τρίγωνο.

Οι Αιχμάλωτοι Πολέμου, κυρίως Σοβιετικοί, ήταν περίπου 15.000. Και άλλοι 10.000 από άλλες εθνικότητες: Τσέχοι, Γάλλοι, Γερμανοί, Σλοβένοι.

Σωφρονιστικοί κρατούμενοι, περίπου 11.000 με διακριτικό ένα «ΕΗ» και μερικές εκατοντάδες ποινικοί κρατούμενοι με διακριτικό ένα πράσινο τρίγωνο.

Και η καταμέτρηση των «κολασμένων» κλείνει με καμιά εκατοστή ομοφυλόφιλους με ένα ροζ τρίγωνο στο πέτο και 400 περίπου Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Βέβαια το Άουσβιτς δεν ήταν το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης που απελευθερώθηκε. Το πρώτο στρατόπεδο ήταν εκείνο του Μαϊντάνεκ, στην ανατολική Πολωνία, που απελευθερώθηκε από τον Κόκκινο Στρατό στις 23 Ιούλη του 1944.

Ηταν όμως το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης ανθρώπων που έφτιαξαν οι ναζί εθνικοσοσιαλιστές της Γερμανίας. Εμεινε στην Ιστορία σαν το σύμβολο της κτηνωδίας των Γερμανών φασιστών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

 

“…Κάψτε με!», «κάψτε με!
Μ’ αφήσατε έξω! Δεν μπορείτε να μου το κάνετε αυτό εμένα!
Την αλήθεια δεν έγραφα πάντα στα βιβλία μου; Και τώρα
Μου φερνόσαστε σα να ’μαι ψεύτης. Σας διατάζω τώρα…”
-Μπέρτολτ Μπρεχτ

«Ο κάθε άνθρωπος, που αγαπά την ελευθερία,
χρωστάει τόσα στον Κόκκινο Στρατό,
που δε θα μπορούσε να τα ξεπληρώσει ποτέ,
με ό,τι κι αν έκανε»
– Έρνεστ Χέμινγουεϊ

“… Τίποτα δεν πουλιόταν πια.
Έτσι λαφρύς και περιττός πήρα τους δρόμους
Βρήκα την Κλαίρη βγαίνοντας.
Απ’ τη Συναγωγή κι αγκαλιασμένοι
Κάτω απ’ τις αψίδες των κραυγών
Περάσαμε στην άλλη όχθη με τις τσέπες
Χωρίς πια χώματα, φωτογραφίες και τα παρόμοια.
Τίποτα δεν πουλιόταν πια.”
-Μανόλης Αναγνωστάκης

 

ΣΥΝΟΨΕΙΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

KAPO

Σε αυτήν την κλασσική ταινία παρακολουθούμε την ιστορία μιας Εβραίας έφηβης που μαζί με την οικογένειά της καταλήγει σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Καταφέρνει να επιβιώσει με την παρέμβαση ενός Εβραίου γιατρού οποίος τη βοηθάει να υιοθετήσει την ταυτότητα μιας νεαρής γυναίκας που είχε πρόσφατα πεθάνει. Έτσι, η Εντιθ ξαναγεννιέται σαν Νικόλ και δεν είναι πλέον Εβραία, τουλάχιστον όχι στα χαρτιά. Στην αρχή, βιώνει αβάστακτη λύπη για τον χαμό των γονιών της, καθώς όμως ο καιρός περνά, συνειδητοποιεί πως αυτή η στάση δε θα τη βοηθήσει να επιβιώσει. Έτσι, εμπλέκεται σε ερωτική σχέση με έναν Γερμανό αξιωματικό παρόλο που είναι μόλις 14 χρονών και αρχίζει να αποκτά προνόμια έως ότου στο τέλος αποκτά την ιδιότητα μια Καπό, αποκτώντας εξουσία πάνω στις άλλες αιχμάλωτες γυναίκες. Έχει πλήρη επίγνωση ότι είναι ένας μονόδρομος προς την επιβίωση αλλά ταυτόχρονα βασανίζεται από τύψεις παρόλο που δε δείχνει ποτέ το παραμικρό συναίσθημα ή αδυναμία. Μόνον αφού τελικά γίνεται μάρτυρας της αυτοκτονίας μια αγαπημένης της φίλης της, της Terese, και ενώ έχει ερωτευτεί έναν Ρώσο αιχμάλωτο πολέμου, τον Sascha, καταφέρνει επιτέλους να αποκαταστήσει μέσα της, τις ανθρώπινες αξίες που κάποτε ήταν αναπόσπαστο μέρος της ύπαρξής της…Την περιμένει ένα τραγικό τέλος όταν…

ΙΑΚΩΒΟΣ Ο ΨΕΥΤΗΣ

Προς το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, σε ένα εβραϊκό γκέτο που βρίσκεται σε κάποια χώρα της Ανατολικής Ευρώπης ο εβραίος Ιάκωβος ακούει τυχαία από το γερμανικό ράδιο ότι οι Ρώσοι νικούν στο Μέτωπο και πλησιάζουν προς το μέρος τους. Όταν μεταβιβάζει την είδηση στους συγκρατούμενούς του, κανείς δεν το πιστεύει, έτσι για να γίνει πιστευτός, τους λέει πως ο ίδιος είναι κάτοχος ραδιοφώνου. Η είδηση κυκλοφορεί αμέσως σ’ ολόκληρο το γκέτο και ο Ιάκωβος γίνεται ξαφνικά το πιο σημαντικό πρόσωπο, στο οποίο οι απελπισμένοι Εβραίοι εναποθέτουν όλες τις ελπίδες τους. Έτσι, ο Ιάκωβος υποχρεώνεται να επινοεί συνεχώς ειδήσεις για την εξέλιξη των μαχών. Τα νέα ανεβάζουν το ηθικό της κοινότητας και ο Ιάκωβος βρίσκεται στο δίλημμα να αποκαλύψει την αλήθεια ή να τους κρατήσει στην εφησυχαστική πλάνη τους;

ΝΥΧΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΧΝΙΑ

Τέσσερα χρόνια πριν από το «Χιροσίμα, Αγάπη Μου» και δέκα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την αποκάλυψη των τερατωδών «εργοστασίων» μαζικού αφανισμού των «εχθρών», ο Αλέν Ρενέ γυρίζει ένα σύντομο ποιητικό δοκίμιο-ντοκιμαντέρ και σε μόλις 31 λεπτά προσφέρει την πιο συνταρακτική και δημιουργική ταινία για τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως.Με υποδειγματική οικονομία, πυκνότητα, συγκίνηση και νηφαλιότητα, με υψηλή αίσθηση χρέους προς την ανθρωπότητα αλλά και καλλιτεχνική ευρηματικότητα πλάθει ένα υπόδειγμα για το μέλλον. Πηγαίνοντας μπρος-πίσω στο χρόνο, με εναλλαγή χρώματος και ασπρόμαυρου και με τη διαπεραστική μουσική του Χανς Αϊσλερ, «χτίζει» τη φρίκη ως εκεί που δεν αντέχεται. Κι όμως το φιλμ δεν είναι οξύ, επιθετικό, ρητορικό. Ήρεμα, με «μαιευτική» απλότητα, με «τρομερή γλυκύτητα», ο Ρενέ δείχνει τα πράσινα λιβάδια που καλύπτουν (σχεδόν) τα απαίσια κατάλοιπα, κι ύστερα τη δαιμονιακή «χρήση» τους, ρυθμιστικά, «στακάτα».Ο σκηνοθέτης δεν θέλει να μας υπενθυμίσει ένα φρικτό γεγονός, δεν μας ζητά απλώς «να μην ξεχάσουμε» για «να μην ξανασυμβεί». Θέλει κυρίως να μας αναγκάσει να ξανασκεφτούμε αυτά τα φαινόμενα, όχι σαν παρελθόν, αλλά ως κάτι που ενυπάρχει στο παρόν, διατηρεί τη δυναμική του και ανά πάσα στιγμή, εμείς οι άνθρωποι, μπορεί να επιτρέψουμε να επαναληφθεί. Πόσο προφητικός!Η δύναμη του φιλμ εξασφαλίστηκε από τη χρήση κινηματογραφικών τεχνασμάτων. Πρώτο, τα συνεχή πισωγυρίσματα στο χώρο και στο χρόνο: σκηνές από το άδειο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο παρόν, εναλλάσσονται με σκηνές αρχείου που παρουσιάζουν τα όσα, φρικτά, συνέβαιναν στο παρελθόν στον ίδιο χώρο. Επίσης εικόνες των ερειπίων του Άουσβιτς συνοδεύονται με την παρουσίαση από τον αφηγητή της ιδεολογίας και της ιστορίας του Ναζισμού. Η αντίθεση μεταξύ εικόνας -που παρουσιάζει το παρόν- και ήχου- που αναφέρεται στο παρελθόν- μετατοπίζει συνεχώς την προσοχή και τη σκέψη μας από το παρόν στο παρελθόν, και αντίστροφα.Δεύτερο, η εναλλαγή ασπρόμαυρης και έγχρωμης κινηματογράφησης. Το σήμερα παρουσιάζεται έγχρωμο: έγχρωμες είναι εικόνες του ήρεμου και ανθισμένου, καθημερινού τοπίου γύρω από το Άουσβιτς την εποχή της κινηματογράφησης, ασπρόμαυρες οι εικόνες των φρικαλεοτήτων.Τρίτο η επιλογή του σκηνοθέτη να δείξει στην αρχή του φιλμ εικόνες από τα άδεια πλέον στρατόπεδα και μόνο στο τέλος, σε μια απίστευτη κορύφωση, να παρουσιάσει εικόνες από φυλακισμένους σε κατάσταση ζωντανών-νεκρών, σε συνδυασμό με την εξαιρετική αφήγηση του Jean Cayrol, Γάλλου ποιητή και φυλακισμένου στα στρατόπεδα, μετατρέπουν το ντοκιμαντέρ σε ένα μεγάλο ερωτηματικό για το σκοτεινό πρόσωπο του ανθρώπου, που μπορεί να μεταλλάσσεται σε τέρας, όταν αποδέχεται και υπηρετεί ρατσιστικές θεωρίες.